Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh da liễu, bao gồm cả zona thần kinh. Một chế độ dinh dưỡng khoa học và cân đối có thể giúp làm dịu các triệu chứng khó chịu, giảm ngứa và thúc đẩy nhanh quá trình hồi phục. Bên cạnh đó, cũng có những loại thực phẩm cần chú ý kiêng khem, vì chúng có thể làm các triệu chứng của bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, gây tương tác không tốt với thuốc điều trị và tăng nguy cơ biến chứng. Vậy khi bị zona thần kinh kiêng gì và ăn những gì để giúp người bệnh mau khỏi và không để lại sẹo?
BS Bùi Thanh Phong - Quản lý Y khoa vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Ngoài các tác động về thẩm mỹ và tâm lý, zona thần kinh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh như viêm nhiễm, đau dây thần kinh sau zona, hội chứng Ramsay Hunt, lở loét giác mạc mắt, gây mù lòa…”
Zona thần kinh là bệnh gì?
Zona thần kinh (còn được gọi là bệnh zona hoặc giời leo trong dân gian) là một bệnh nhiễm trùng da do virus Varicella zoster (VZV), cũng là virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi người bệnh đã chữa khỏi bệnh thủy đậu, VZV tiếp tục tồn tại ở trạng thái tiềm tàng trong các hạch thần kinh và ngủ yên trong thời gian dài. Khi gặp một số điều kiện thuận lợi như suy giảm miễn dịch, tình trạng căng thẳng tinh thần hoặc suy nhược cơ thể, VZV có thể tái hoạt động, nhân lên và lan truyền nhanh chóng qua các dây thần kinh cảm giác, gây tổn thương niêm mạc và da, dẫn đến bệnh zona thần kinh.
Bị zona thần kinh kiêng gì?
Khi mắc zona thần kinh, người bệnh cần chú ý đặc biệt đến chế độ sinh hoạt hàng ngày để nhanh chóng phục hồi và trở lại cuộc sống bình thường, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, hiệu suất học tập và làm việc. Vì thế, người bệnh zona cần kiêng:
1. Đắp đậu xanh, nếp lên vùng da bị tổn thương
Đậu xanh và gạo nếp được biết đến như là những loại hạt lành tính thường có mặt trong các phương pháp điều trị dân gian. Tuy nhiên, nếu đắp đậu xanh và gạo nếp trực tiếp lên da, có thể khiến vi khuẩn bám trên đậu xanh gây nhiễm trùng da, làm gia tăng sự tổn thương của vùng da và gây ra nhiều vấn đề da liễu nặng nề hơn.
2. Không kiêng gió, kiêng nước quá mức
Một quan niệm phổ biến được truyền miệng qua nhiều thế hệ là khi mắc giời leo, người bệnh nên hạn chế tắm rửa và tiếp xúc với gió máy quá mức. Tuy nhiên, quan niệm này không có cơ sở khoa học vì việc vệ sinh da sạch sẽ là vô cùng quan trọng đối với người bệnh. Nếu không tắm trong thời gian dài, da chết sẽ tích tụ và tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn. Hơn nữa, việc này cũng làm người bệnh cảm thấy nóng bức và không thoải mái về tinh thần. Thay vì hạn chế tiếp xúc với nước và gió, người bệnh zona nên vệ sinh sạch sẽ các vùng da tổn thương bằng nước muối sinh lý theo hướng dẫn của bác sĩ.
Xem thêm: Bị zona có kiêng nước không?
3. Kiêng gãi, tác động lên vùng da nổi mụn nước
Khi bị zona thần kinh, hầu hết người bệnh đều xuất hiện các nốt mụn nước chứa dịch, gây ngứa và khó chịu cho làn da. Tuy nhiên, không nên gãi/cào/tác động mạnh lên vùng da bị tổn thương, việc gãi ngứa sẽ làm vỡ những vết mụn nước này, làm lan rộng và nhiễm trùng các vùng xung quanh, gây khó khăn trong quá trình điều trị bệnh zona. Thay vì gãi ngứa, nên nhẹ nhàng che chắn mụn nước và cố gắng không để ý đến cảm giác ngứa để bệnh có thể được điều trị nhanh chóng hơn.
4. Không tự ý bôi thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ
Mỗi người có cơ địa và tình trạng da khác nhau, vì vậy, chỉ có bác sĩ mới có thể đánh giá và chỉ định loại thuốc phù hợp cho người bệnh zona. Do đó, không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ. Để đảm bảo chẩn đoán và chỉ định thuốc bôi chính xác, tối ưu hiệu quả điều trị, người bệnh nên đến bệnh viện chuyên khoa da liễu để được thăm khám và điều trị.
Bị zona kiêng ăn gì?
Khi bị Zona, ngoài việc tuân thủ chỉ định từ bác sĩ, cần thực hiện kiêng khen một số loại thực phẩm và đặc biệt chú ý hơn trong sinh hoạt hàng ngày để nhanh khỏi bệnh và tránh biến chứng nguy hiểm không mong muốn.
1. Ngũ cốc tinh chế
Các loại ngũ cốc tinh chế có nhiều tinh bột, khi tiêu thụ sẽ gây tăng đường huyết. Đường cung cấp môi trường thuận lợi cho vi khuẩn và virus phát triển, gây tác động tiêu cực đến sự hồi phục vết thương và có thể làm rối loạn điện giải, tăng nguy cơ nhiễm trùng. Các loại ngũ cốc tinh chế bao gồm gạo trắng, bánh mì trắng, ngũ cốc đã được chế biến trước…
Thay vì sử dụng ngũ cốc tinh chế, người bệnh có thể thay thế bằng các thực phẩm chứa tinh bột ít đường khác như khoai lang, gạo lứt,… trong chế độ ăn hàng ngày. Điều này không chỉ giúp giảm triệu chứng của bệnh zona thần kinh mà còn cung cấp tinh bột cần thiết để hỗ trợ quá trình phục hồi sức khỏe.
2. Thực phẩm chứa nhiều đường
Việc ăn nhiều đường sẽ làm tăng đường huyết đột ngột, cản trở bạch cầu tấn công và tiêu diệt mầm bệnh của zona thần kinh, dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng vết thương và làm chậm quá trình lành bệnh.
Ngoài ra, các loại thực phẩm chứa nhiều carbohydrate hoặc đường khi được tiêu thụ quá mức cũng làm tăng sinh các gốc tự do và giải phóng các chất gây viêm, gây hại đến hệ thống miễn dịch. Một số thực phẩm nên tránh trong trường hợp này bao gồm: Các loại kẹo ngọt; các loại bánh ngọt, bánh nướng và bánh mì trắng; đồ uống chứa đường (như trà sữa, trà ngọt và nước ngọt); ngũ cốc nhiều đường; nước sốt có vị ngọt do đường; các loại kem; gạo trắng (có thể thay thế bằng gạo lứt)…
3. Các loại thực phẩm cay nóng
Thực phẩm cay, nóng và các loại gia vị như ớt, gừng, hạt tiêu, quế,… có thể gây kích ứng, đau rát và lở loét khi được tiêu thụ quá nhiều, đặc biệt là khi da đang có vết thương. Việc ăn các loại thực phẩm này có thể gia tăng cảm giác ngứa ngáy và thường xuyên hơn đối với người bệnh.
4. Bia, rượu và đồ uống có cồn
Ngay cả đối với những người không bị zona thần kinh, cũng nên hạn chế tiêu thụ các loại đồ uống có. Đồ uống có cồn có thể gây suy giảm hệ miễn dịch, làm giảm khả năng chuyển hóa và đào thải chất độc của gan, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và lây lan của virus đến các bộ phận khác trong cơ thể. Bên cạnh đó, rượu bia cũng có thể gây cản trở lưu thông máu, làm cho các tổn thương trên cơ thể làm lành chậm hơn.
⇒ Tham khảo thêm: Bị zona thần kinh có uống rượu được không? Tác hại và giải pháp
5. Thực phẩm chứa Gelatine
VZV gây bệnh zona thần kinh phát triển nhanh hơn tại các dây thần kinh khi tiếp xúc với hoạt chất có nồng độ protein cao như Gelatin (1), vì vậy, để tránh tăng cường sự phát triển của virus, người bệnh nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm chứa Gelatin như chả giò, bò viên, thịt đông và các sản phẩm tương tự.
6. Thực phẩm chứa nhiều chất béo
Chất béo có thể làm giảm khả năng hấp thu vitamin và khoáng chất trong cơ thể, gây suy giảm sức đề kháng và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động mạnh mẽ của virus gây bệnh zona, đặc biệt quan trọng đối với bệnh zona ở vùng quanh mắt.
7. Thực phẩm chứa acid amin Arginine
Arginine (2) là một acid amin được tìm thấy trong nhiều thực phẩm giàu protein như thịt gà, yến mạch, hạt bí, đậu nành và chocolate. Mặc dù Arginine được coi là một acid amin có lợi cho hệ tim mạch, nhưng đối với bệnh zona, Arginine có thể là tác nhân kích thích sự nhân lên và phát triển của VZV.
Khi người bệnh zona tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa acid amin Arginine, có thể làm tăng khả năng phát ban, mọc thêm nhiều mụn nước lên bề mặt da, gây khó khăn trong việc điều trị bệnh. Vì vậy, người bệnh zona nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm giàu Arginine để giảm nguy cơ phát triển của VZV và hỗ trợ quá trình điều trị.
Xem thêm: Bị zona kiêng ăn thịt gà không?
8. Các loại thực phẩm có thể để lại sẹo
Những người mắc bệnh zona nên kiêng hoàn toàn những thực phẩm có thể gây sẹo để tránh tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn và để lại sẹo, gây mất thẩm mỹ sau khi khỏi bệnh. Những thực phẩm gây sẹo mà người bệnh zona cần kiêng gồm thịt gà, thịt bò, nếp, rau muống,… Các loại thực phẩm này có khả năng làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh zona và có thể gây hình thành sẹo lồi.
9. Thực phẩm chế biến sẵn
Các loại thực phẩm đông lạnh, đồ hộp chế biến sẵn thường chứa chất bảo quản, làm giảm thành phần dinh dưỡng tự nhiên của thực phẩm, có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng, suy giảm sức đề kháng và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của virus gây bệnh zona.
Thực phẩm chế biến sẵn cũng thường có lượng muối lớn, cùng hàm lượng đường và axit béo omega-6 cao. Dù axit béo omega-6 là dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, tuy nhiên người bệnh zona cần lưu ý sử dụng hợp lý để không thúc đẩy quá trình viêm trở nên nặng hơn. Trong khi đó, axit béo omega-3 có tác dụng ức chế viêm.
Vì vậy, khi bị zona, nên tránh tiêu thụ những loại thực phẩm chế biến sẵn như ngũ cốc có vị ngọt, đồ ăn nhanh giàu chất béo, khoai tây chiên, nước ngọt và các loại nước tăng lực có đường, các loại bánh mì, bánh ngọt và bánh quy, thức ăn chiên giòn như gà chiên, cá viên chiên,…
Người bị zona thần kinh nên ăn gì?
Để hỗ trợ quá trình điều trị và giúp vết thương nhanh lành hơn, người bệnh nên tăng cường việc bổ sung những thực phẩm giàu kẽm, lysine, vitamin C, B6, B12… trong chế độ ăn hàng ngày.
1. Thực phẩm giàu kẽm
Kẽm là một khoáng chất quan trọng giúp tăng trưởng tế bào trong cơ thể và cung cấp khả năng miễn dịch, đồng thời hạn chế sự phát triển của virus và vi khuẩn gây bệnh. Để cung cấp kẽm cho cơ thể, người bệnh zona nên tích cực bổ sung các loại hải sản như cua, tôm, cá, cũng như thịt bò, hạt chia và hạt lanh theo hướng dẫn của các chuyên gia về gia liễu và dinh dưỡng.
2. Thực phẩm giàu vitamin A
Người bị zona thần kinh nên ăn thực phẩm giàu vitamin A để hỗ trợ quá trình phục hồi và tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Một số thực phẩm giàu vitamin A bao gồm: Rau xanh (rau cải xanh, bông cải xanh, rau muống, cải bó xôi, cà chua, cà rốt, rau cải ngọt); trái cây ( xoài, dưa hấu, cam, chanh, dứa, kiwi…), lòng đỏ trứng gà, cá hồi, cá thu, cá trích, sữa và sản phẩm từ sữa (sữa tươi, sữa chua, phô mai…), ngũ cốc,…
⇒ Tham khảo thêm: Zona thần kinh có được ăn trứng không? Một số lưu ý cần biết
3. Thực phẩm giàu vitamin B
Các loại vitamin B như vitamin B6 và vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ miễn dịch và hệ thần kinh của cơ thể, đồng thời tăng cường khả năng làm lành các vết thương. Các thực phẩm giàu vitamin B mà người bệnh nên bổ sung trong chế độ ăn gồm có khoai lang, khoai tây, chuối, sữa và sữa chua, các loại cá và hải sản.
4. Thực phẩm giàu vitamin C
Vitamin C là một loại vitamin quan trọng giúp cơ thể tổng hợp các protein trong hệ miễn dịch, đồng thời chống oxy hóa để tăng cường bảo vệ cho cơ thể và ngăn chặn tác nhân gây bệnh. Ngoài ra, vitamin C còn giúp tái tạo tế bào trong vùng da bị tổn thương nhờ vào tác dụng chống oxy hóa và chống viêm tích hợp. Người bệnh zona có thể bổ sung vitamin C từ các thực phẩm tươi sạch, tự nhiên như ớt chuông, cam, chanh, kiwi, dâu, súp lơ,..
5. Thực phẩm giàu vitamin E
Người bị zona thần kinh có thể hưởng lợi từ việc ăn những thực phẩm giàu vitamin E, đây là nhóm thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, có thể giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, tăng cường hệ miễn dịch và giảm viêm nhiễm, hỗ trợ quá trình phục hồi cho người bệnh zona thần kinh. Một số thực phẩm giàu vitamin E mà người bị zona thần kinh nên ăn bao gồm: Các loại hạt (hạt hướng dương, hạt lanh, hạt óc chó, hạt dẻ cười, hạt hạnh nhân), dầu ô liu, dầu lạc, dầu cá hồi, các loại trái cây như xoài, quả ô liu xanh, bơ, hạt dẻ cười, cà chua, kiwi…
6. Thực phẩm giàu Lysine
Việc tích cực thêm thịt, cá, trứng, sữa,… vào chế độ ăn của người bệnh zona là một việc được nhiều chuyên gia khuyến cáo là tốt, vì chúng chứa nhiều lysine. Lysine có khả năng ức chế sự tăng trưởng của VZV gây bệnh zona, tăng cường sức đề kháng cũng là một yếu tố quan trọng để giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục.
7. Thực phẩm giàu Protein
Protein là một dưỡng chất có lợi, rất cần thiết cho cơ thể, đặc biệt quan trọng đối với tế bào bạch cầu và hoạt động chuyển oxy đi khắp cơ thể. Đảm bảo tiêu thụ đủ lượng protein là điều cần thiết để duy trì hệ miễn dịch và sức đề kháng mạnh mẽ, chống lại virus gây bệnh zona tốt hơn, sớm khỏi bệnh và phục hồi nhanh chóng. Các thực phẩm giàu protein mà người mắc bệnh zona nên ăn bao gồm các loại hạt như hạt óc chó, rau xanh, súp lơ, sữa, quả bơ, gạo lứt, bắp,…
Xem thêm: Bị zona kiêng ăn cá không?
Một số lưu ý chăm sóc sức khỏe khi bị zona thần kinh
Đối với việc chăm sóc sức khỏe người bị mắc bệnh zona thần kinh, có một số lưu ý quan trọng sau đây:
- Mặc quần áo rộng rãi và thoải mái: Đảm bảo mặc các loại áo quần không chật chội, thô ráp, tránh tiếp xúc trực tiếp với da bị zona. Điều này giúp giảm sự cọ xát và gây kích ứng cho da. Ngoài ra, cần đảm bảo rằng da luôn khô thoáng và sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.
- Chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý: Người bệnh cần ăn uống đầy đủ và cung cấp dinh dưỡng cần thiết, khoa học cho cơ thể để tăng cường hệ miễn dịch. Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm có chứa đường và bỏ thói quen sử dụng các chất kích thích như thuốc lá và rượu bia. Cần tập trung vào một chế độ ăn giàu vitamin và khoáng chất, bao gồm rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu protein như cá, thịt và trứng. Ngoài ra, hãy đảm bảo có đủ giấc ngủ để cơ thể có thời gian hồi phục và tái tạo năng lượng.
- Tập luyện và vận động vừa sức: Tập luyện thể dục thể thao nhẹ nhàng và vừa sức như đi bộ, yoga hay các bài tập giãn cơ giúp cải thiện tuần hoàn máu và kích thích quá trình lành thương tổn da nhanh hơn. Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý tránh thực hiện các hoạt động gây căng thẳng hoặc áp lực lên vùng da bị ảnh hưởng.
Zona thần kinh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, đừng nên chờ đợi cho đến khi mắc bệnh và cân nhắc xem bị zona thần kinh kiêng gì, ăn gì? Thay vào đó, nên chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh, giảm nguy cơ biến chứng zona thần kinh và những bất tiện, khó khăn trong đời sống sinh hoạt do VZV gây ra.
