Bệnh đau đầu hình thành thế nào?

Tư vấn bởi BSCK II Phạm Thị Sơn - Bác sĩ Thần kinh - Khoa Khám bênh & Nội khoa, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Hải Phòng

Đau đầu là triệu chứng bệnh rất thường gặp trong đời sống hàng ngày, biểu hiện bằng những cơn đau nhức ở phần đầu do nhiều căn bệnh khác nhau gây ra. Những cơn đau đầu bất thường có thể là dấu hiệu của rối loạn nào đó trong cơ thể. Vậy nguyên nhân vì sao bị đau đầu?

1. Cơ chế gây ra cơn đau đầu

Tất cả các cấu trúc hình thành nên cảm giác của hệ thần kinh trong hoặc ngoài sọ đều là tác nhân sinh ra cơn đau đầu khi bị kích thích. Nguyên nhân dẫn đến kích thích có thể là do quá trình viêm nhiễm, sự xâm lấn của khối u, tình trạng thiếu máu, các bệnh lý gây ra sự xoắn vặn, giãn căng hoặc phù nề quanh các mạch máu.

Cơ chế sinh đau của các thương tổn thực thể nêu trên thường diễn ra theo hai con đường:

● Thương tổn thực thể gây ra sự kích thích cơ học lên các thụ cảm thể đau (chẳng hạn như làm căng giãn hoặc xoắn vặn tại các mạch máu cũng như các tổ chức mang thụ cảm thể đau khác).

● Thương tổn dẫn đến sinh ra các chất trung gian hóa học (bao gồm serotonin, kinin, prostaglandin), các chất này gây tác động lên các thụ cảm thể đau và gây ra diễn biến đau trên lâm sàng.

2. Vì sao bị đau đầu?

Theo Hiệp hội Đau đầu Thế giới (IHS), nguyên nhân vì sao bị đau đầu có thể bắt nguồn từ 70 nhóm khác nhau.

Có thể chia ra ba nhóm đau đầu cơ bản:

• Đau đầu do các nguyên nhân tại não: Ví dụ như đau đầu do u não, do tai biến mạch não, chấn thương sọ não, dị dạng mạch não....
• Đau đầu do bệnh lý của các cơ quan khác trong cơ thể như: Sốt, mất nước, tăng men gan, suy thận, suy kiệt, nhiễm độc, viêm mũi viêm xoang, các bệnh mạn tính kiểm soát không tốt....
• Đau đầu do căn nguyên tâm thần như: Trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, stress, rối loạn lo âu...

Đôi khi đau đầu do thay đổi nếp sống hàng ngày như: không được ngủ trưa, nằm ngủ tư thế không phù hợp, do nghén, do tiếng ồn nhiều, do thời tiết thay đổi v...v...

Dưới đây là một số căn nguyên đau đầu:

2.1. Đau đầu do bệnh đau nửa đầu Migraine

Bệnh đau nửa đầu là một trong những bệnh lý hay gặp nhất. Đây là trường hợp đặc biệt thuộc nhóm bệnh đau nhức đầu mãn tính có nguồn gốc từ rối loạn nguyên phát ở não bộ. Bệnh này thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, ngoại trừ các thể đặc biệt, chẳng hạn như Migraine có biến chứng thần kinh (thường gây ra tình trạng liệt nửa người, nhồi máu não hay co giật). Thống kê của Mỹ cho rằng, có gần 20% nữ giới dưới 45 tuổi bắt đầu biểu hiện cơn đau nửa đầu Migraine.

Đau nửa đầu Migraine có đặc điểm là cơn đau tái diễn liên tục thành cơn, mức độ cơn đau diễn tiến từ vừa đến nghiêm trọng, da đầu cũng căng giật theo nhịp mạch, lúc đau thường kèm theo triệu chứng buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng, sợ tiếng động, rối loạn thị giác. Đặc biệt, cơn đau chỉ xuất hiện ở một bên đầu và có tính chất thay đổi, có khi bên phải, lúc lại bên trái.

Migraine có thể xuất hiện vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày nhưng thường xảy ra nhiều hơn vào buổi sáng hoặc trong giai đoạn hành kinh ở phụ nữ.

2.2. Đau đầu do chèn ép từ các khối u não

Nguyên nhân do các khối u não chèn ép thường hiếm gặp hơn. Tuy nhiên ,hơn một nửa số người có khối u trong não sẽ có dấu hiệu bị đau đầu. Đau đầu do khối u não gây chèn ép thường xuất hiện lúc nửa đêm về sáng sớm, tiến triển nặng dần từ từ. Vào giai đoạn muộn, bệnh nhân thường sẽ kèm theo nôn ói, ù một bên tai, suy giảm thị lực và phù gai thị, nói khó hoặc có biểu hiện lú lẫn, co giật, dáng đi đứng chệnh choạng mất kiểm soát, yếu một bên cơ thể

2.3. Đau đầu do bị chấn thương hay tai nạn

Đau đầu sau tai nạn có thể gặp ngay sau khi bị tai nạn do vỡ hộp sọ, chảy máu trong não, chấn động não... Nhưng một số trường hợp đau đầu xuất hiện muộn từ 1 tháng đến 6 tháng sau tai nạn do tụ máu ngoài màng cứng và dưới màng cứng. Đây là một tình trạng chảy máu ngoài não. Khối máu tụ tăng kích thước và ép dần vào não. Khi đó, bệnh nhân thường có biểu hiện đau ở vùng đầu, mức độ tăng dần, thường đau đầu một bên, chóng mặt, kèm theo dấu hiệu yếu nửa người bên đối diện, có thể kèm theo triệu chứng nôn ói.

Đối với những trường hợp này, bệnh nhân cần được phát hiện sớm tổn thương qua xét nghiệm chụp phim cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ sọ não. Thường thì bác sĩ sẽ chỉ định mổ cấp cứu để bơm rửa, tiến hành dẫn lưu khối máu tụ, giải phóng sự chèn ép thần kinh, tiên lượng sau điều trị thường khả quan hơn.

Đau đầu do tụ máu ngoài màng cứng hay bị bỏ quên do bệnh xảy sau tai nạn khá lâu và đôi khi các tai nan vào vùng đầu cũng không rõ ràng (như va đầu trong nhà tắm, va đầu vào cành cây, đụng đầu vào tường trần nhà.....)

2.4. Đau đầu do căng thẳng

Đây là nguyên nhân gây đau đầu đang diễn ra liên tục hàng ngày và có xu hướng tăng dần. Stress có thể gây ra đau đầu, xuất hiện trong môi trường sinh hoạt và làm việc mỗi ngày, cơn đau có tính chất lặp lại trong những điều kiện nhất định. Bệnh nhân đau đầu do căng thẳng thường chỉ cần dành thời gian nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý, hạn chế căng thẳng. Nếu không thể giải quyết triệu chứng và cần trấn an bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các thuốc giảm đau thông thường và thuốc an thần nếu thật sự cần thiết.

2.5. Đau đầu do nhiễm trùng não và nhiễm trùng màng não

Bệnh nhân thường có dấu hiệu sốt, đau đầu lan tỏa và liên tục, có khả năng kèm theo triệu chứng cứng vùng gáy, sợ ánh sáng và tiếng động, rối loạn tâm thần, chậm chạp, tiếp xúc chậm, xuất hiện các dấu hiệu thần kinh như: co giật, liệt nửa người, liệt các dây thần kinh sọ biểu hiện bằng lác mắt, méo miệng, sụp mi... Việc chẩn đoán xác định bệnh thường dựa vào các xét nghiệm chọc dò dịch não tủy, xét nghiệm máu và chụp cộng hưởng từ sọ não để tìm nguyên nhân do nhiễm trùng.

2.6. Đau đầu do vấn đề tai mũi họng - viêm xoang - bệnh lý vùng hàm mặt - cột sống cổ

Đau đầu do nhóm nguyên nhân này thường chỉ khu trú ở vùng trán, song cũng có thể gặp ở vùng đỉnh - chẩm gáy (trong viêm xoang sàng, xoang bướm, thoái hóa cột sống cổ). Đau đầu xuất hiện cùng với dấu hiệu ngạt mũi, chảy nước mũi, đau họng hoặc đau vùng vai gáy. Các bệnh lý này kích thích các dây thần kinh vùng sọ mặt thường gây ra cảm giác đau nhói, giật khó chịu, đau từng cơn ngắn, . Ngoài ra, nếu nhận thấy đau đầu một bên dữ dội kèm theo đỏ mắt, giảm thị lực, cần nghĩ đến nguyên nhân do bệnh lý tăng nhãn áp và các rối loạn khác của nhãn cầu.

Bên cạnh đó, tai biến mạch máu não (đột quỵ) cũng là một trong những nguyên nhân thường gặp gây ra đau đầu. Mặt khác, đột quỵ ngoài biểu hiện đau nhức vùng đầu còn có thể gây ra nhiều triệu chứng khác và nguy cơ để lại nhiều di chứng nặng nề cho bệnh nhân.