Cô Chín Sòng Sơn, Cô Chín Thượng Ngàn

Đền Cô Chín Sòng Sơn tại Phường Bắc Sơn, thị xã Bỉm Sơn. Nếu từ Hà Nội về Thanh Hóa thì đền Mẫu Sòng nằm ở bên phải đường thì đền Cô Chín Sòng nằm bên trái. Hai đền chỉ cách nhau khoảng 500 m. Tương truyền, Cô Chín là hầu cận của Chầu Cửu, Mẫu Cửu. Có tài liệu cho rằng Cô Chín là hầu cận của Mẫu Thoải. Theo truyền thuyêt, Cô Chín Sòng Sơn vốn là một tiên nữ trên Thiên Đình, có một lần vô tình đánh vỡ một chén ngọc nên Ngọc Hoàng giáng xuống hạ giới để theo hầu Mẫu Liễu Hạnh. Khi được giáng trần Cô đã bôn ba bốn phương khắp ngả trời Nam, sau về đến đất Thanh Hóa thấy cảnh lạ vô biên, cô hài lòng liền hội họp thần nữ năm ba bạn cát, lấy gỗ cây sung làm nhà, còn cây si mắc võng. Nhân dân cầu đảo linh ứng liền lập đền thờ. Có lẽ vì vậy, người ta sau này hay dâng Cô Chín võng đào. Hiện chưa thấy tài liệu nào là cô giáng sinh vào một nhân vật nào trên trần gian. Như vậy, thân thế của Cô nghiêng về phía thiên thần. Cô Chín Sòng Sơn là một thánh cô có nhiều quyền phép. Những người có căn Cô Chín thường có khả năng xem bói, chữa bệnh và gọi hồn. Tuy nhiên, trong khi giáng hầu Cô Chín chỉ hay cho thuốc chữa bênh. Cô Chín rất hay ngự đồng. Hết các thanh đồng khi Hầu Thánh đều có hầu giá Cô Chín. Khi giáng hầu Cô Chín thường mặc áo hồng phơn phớt màu đào phai và cô múa quạt tiến Mẫu. Đôi khi Cô cũng múa cờ tiến Vua, cũng có khi cô thêu hoa dệt lụa, rồi lại múa cánh tiên. Ai cầu đảo cô đều sắm sửa lễ vật: Nón đỏ, hài hoa, vòng hồng hay võng đào. Có lẽ Cô Chín là một Thánh Cô nổi tiếng nhất trong các Thánh Cô nên hầu hết các đền, phủ đều có thờ Cô. Tại các đền phủ, Cô Chín có thể có ban thờ riêng hoặc thờ chung với Cô Bơ hoặc thờ chung trong Cung Tứ Phủ Thánh Cô; hoặc Cô được thờ ở một Lầu Cô riêng biệt: Cung Cô Chín đền Mẫu Sòng Sơn, cung Cô Chín Phủ Quảng Cung. Cô Chín ngoài thờ chính tại Đền Cô Chín Sòng Sơn còn có các đền Cô Chín Thượng Bắc Giang, Đền Cô Chín Suối Rồng, đền Cô Chín Tây Thiên….

Văn Cô Chín:

Gió đưa thoang thoảng mùi nhangThỉnh mời cô Chín sòng ngang ngự đồngNguyên xưa hầu mẫu trong sòngQuyền cai cửu tỉnh hầu trong tam tòa

Hát dọc:Cây sung cô lấy làm nhàCây doi cô mắc võng trông ra ngoài đềnĐất Thanh Hóa cảnh trí vô biênVua sai dân lập nên đền thờ cô ChínĐức mẫu ngự chín tầng mâyCô nay mắc võng ngự dày cây sungÂm dương có mạch nước trongChín mươi chín suối công đồng chảy raĐền thờ cô sơn thủy hữu tìnhĐôi bên long hổ đua nhau tranh tràuXung quanh đá mọc thấp caoNhác trông tựa thể động đào thiên thaiTrong thời bích động bồng laiNgoài thời mẫu ngự lâu đài nghiêm trang

Múa quạt:A…a……á…..à……Đẹp lạ đẹp lùng, người đâu đẹp lạ đẹp lùng, chính là cô Chín sòng sơn ngự vềA…. Ba sáu nan sương đôi quạt tàu, tay cầm đến quạt, cô lại thương các thanh đồngA……a…….á……à……. gió lộng sơn hà cô Chín quạt cho gió lộng sơn à, quạt cho nam nữ trẻ già được bình an.A….Xóm lặng biển yên cô quạt cho sáng tỏ xua tan đám mây mờA….chim hót hoa cười cô Chín quạt cho mát rượi lòng người trần

Dệt gấm:Trong đền cô có khung cửi bằng vàngThoi ngà nạm bạc để lúc thừa nhàn cô Chín thêu hoaCô thêu thỏ lặn ác tàThêu non thêu nước thêu hoa thêu ngườiThêu chú tiều phu đốn củi trên đồiThêu dòng suối mát, cá bơi giữa dòngCô thêu tấm vóc đai hồngĐất trước công đồng, cô đem nạp đức vua cha

Hát cờn:Chim kêu vượn hót trên ngànDưới khe cá bạc, cá vàng trầu lênTam thai ngũ nhạc ấn tiền i i iTrăng thanh gió mát quần tiên hội đồngKhi vui ngự chiếc xe rồng i i iLúc buồn phách trúc, đàn thông tì bàDập dìu yến vũ oanh ca i i iThoắt thôi cô lại về tòa Lâm SơnDong chơi mười tám cửa ngàn i i iBa mươi sáu động sơn trang phép màuLại về quán Cháu đền Dâu i i iDanh lam cổ tích một bầu cảnh tiênCửu tỉnh mẫu đa ban truyền i i iQuyền cô chấp chính khắp miền trần gianDẫu ai hữu sự kêu van i i iCô đoái thương đến, kẻ trần phàm u mêNhững khi khuya sớm cô đi về i i iThập phương cô chiêm bái xá chi nỗi lầmRiêng ai bạo ngược cường hungCoi thường cô Chín đền Sòng không thiêngCô hành cho điên đảo ngả nghiêng i i iTâm chứng ngàn bệnh, liên miên tháng ngàyGiận ai cô đã ra tay i i iLàm cho đau đớn hẹn ngày mạng vongBởi không biết cô cửu tỉnh đền Sòng i i iBởi chứng ngạo ngược cô hành cô trêuPhải mau xám hối van kêu i i iThiết tha cầu đạo bái kiều ngay côCô về đồng phán bảo dặn dò i i i iGiải chứng giải bệnh cô cho lại lànhDanh tiếng đồn cô Chín tiếng anh linh i i iTrong Nam ngoài Bắc phục tình làm tôiLầu son phủ tía khắp nơi i i i

Bài khácGió thu thoảng ngát hương lanTrăng soi chín giếng nước vàng long lanhThanh Hóa sơn thủy hữu tìnhCó cô Chín giếng anh linh khác thườngSinh thời hầu cận mẫu vươngDọn hàng quán mát âm dương núi SòngCầm đàn luyện khúc năm cungGọi hồn non nước giục lòng thế nhânCung thương gió chuyển mây gầnHồ cầm vọng nguyệt hoa xuân mỉm cườiSự lòng cố quốc đầy vơiSông thu nước chảy thuyền xuôi ngược dòngXế chiều sương tỏa tuyết đôngCống hồ tạm biệt tạ lòng quân vươngLíu lô tiếng vượn gọi đànNỉ non tiếng dế đêm trường canh khuyaSáng trời gà gáy tan sươngCòng vang khúc nhạc canh trường đầy vơiTuy rằng theeo mẫu về trờiAnh linh xuất hiện núi đồi thanh hoaCây sung cô lấy làm nhàCây lan cổ thụ lắm hoa nhiều cànhĐền thờ cô phong cảnh hữu tìnhĐôi bên long hổ đua tranh trầu vàoĐền thờ cô đá mọc thấp caoTrông xa tựa thể động đào thiên thaiTháng hai nô nức gần xaRước mẫu về ba dội, rước ra đền sòngÂm dương đoi mạch giao thông i i iChín mươi chín suối công đồng chảy raGiữa đường chính xứ người qua i i iTrăng thanh gió mát hiện ra bán hàngNinh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An i i iKẻ vô cầu tự, rước chân nhang về thờDòng người, như nước mùa thu i i iThấm nhuần cây cỏ, bốn mùa tốt tươiTay tiên, bẻ lá bên cành i i iHoa thơn quả chín để giành đời sauChân người, đã bước tới đâu i i iMở đường nhân nghĩa, bác cầu Vinh hoaNhỡn tâm kinh long lánh sao ngân hà i i iTrả lễ cô, nón đỏ hài xanhĐem về dâng mẫu hái danh cho dồngThỉnh cô lai láng đền TrungKhuông phù đệ tử khang ninh thọ trường

.https://www.youtube.com/watch?v=TkvGUei2HFE