Bên cạnh những lợi ích tuyệt vời mà nhóm thuốc kháng viêm chứa corticoid mang lại trong điều trị bệnh, thuốc cũng tiềm ẩn rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của người sử dụng. Chính vì thế, việc nắm chắc các nguyên tắc sử dụng corticoid là điều rất quan trọng để bảo vệ an toàn cho sức khoẻ.
Tác dụng của corticoid trong điều trị bệnh là gì?
Corticoid hay còn được gọi là glucocorticoid, gồm có cortisol và hydrocortisol là hai loại hormone tự nhiên trong cơ thể được sản xuất bởi tuyến thượng thận. Tuy nhiên, trong trường hợp cơ thể không tự sản xuất đủ lượng corticoid để có thể duy trì một thể trạng tốt thì bác sĩ có thể chỉ định cho bạn sử dụng thuốc có chứa corticoid nhằm bù đắp sự chênh lệch đó.
Trong điều trị, tác dụng của corticoid khá đa dạng và được chia thành 3 nhánh chính là:
- Kháng viêm;
- Chống dị ứng;
- Ức chế miễn dịch.
Theo đó, nhóm thuốc chứa corticoid có thể được chỉ định điều trị các bệnh lý như:
- Tiêu hóa: Bệnh Crohn, bệnh viêm gan tự miễn.
- Miễn dịch và hô hấp: Các bệnh về phổi, hen suyễn và phản vệ.
- Huyết học: Lymphoma, xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn hay bệnh thiếu máu tán huyết.
- Khớp/tự miễn: Viêm đa mạch, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, viêm mạch máu.
- Các bệnh lý về da: Viêm da tiếp xúc, mụn trứng cá…
- Các bệnh lý khác: Phù não, hội chứng thận hư, bệnh đa xơ cứng…
Nguyên tắc sử dụng corticoid
Để sử dụng nhóm thuốc chứa corticoid hiệu quả và an toàn, bạn cần phải nắm chắc các nguyên tắc sử dụng corticoid trong điều trị theo khuyến cáo của Bộ Y tế, cụ thể như sau:
Chỉ sử dụng corticoid khi có chỉ định của bác sĩ
Các loại thuốc có chứa corticoid là nhóm thuốc nằm trong danh sách thuốc kê toa nên cần có chỉ định của bác sĩ trước khi sử dụng. Liều lượng dùng cũng như thời gian sử dụng thuốc sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình trạng bệnh, mức độ bệnh lý, dạng thuốc sử dụng… Điều này cần sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam, người bệnh có thể mua các loại thuốc chứa corticoid hoặc mỹ phẩm có chứa corticoid đang được bày bán tại khắp các hiệu thuốc và cửa hàng mỹ phẩm mà không cần đơn kê thuốc từ bác sĩ. Chính việc tự ý sử dụng các loại thuốc này có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ của người sử dụng mà chính người bán cũng không thể lường trước được.
Sử dụng corticoid vào buổi sáng và cách ngày
Một trong những nguyên tắc sử dụng corticoid an toàn là dùng thuốc vào buổi sáng và cách ngày, đặc biệt là đối với những bệnh lý cần phải sử dụng thuốc corticoid trong thời gian dài theo chỉ định của bác sĩ. Điều này được các chuyên gia xác nhận phù hợp với đồng hồ sinh học của cơ thể người. Bởi bình thường khi tuyến thượng thận bài tiết hormone cortisol, từ 4 - 8 giờ sáng chính là khoảng thời gian mà corticoid đạt được mức cực đại rồi giảm dần sau đó. Do đó, việc uống corticoid vào buổi sáng sẽ hạn chế được các tác dụng phụ về sự ức chế trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận trong cơ thể.
Corticoid chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng
Trong tất cả các trường hợp cần sử dụng corticoid, thay vì điều trị nguyên nhân gây bệnh, nhóm thuốc chứa corticoid chỉ có tác dụng trong điều trị triệu chứng.
Chẳng hạn, dùng thuốc corticoid có tác dụng giảm đau nhức ở bệnh viêm khớp nhưng không thể điều trị khỏi hoàn toàn bệnh lý này. Trong trường hợp khác, corticoid với tác dụng kháng viêm hỗ trợ giảm ngứa ngáy, dị ứng nhưng lại không thể loại bỏ được nguyên nhân gây ra dị ứng là các dị nguyên.
Trong điều trị các bệnh lý thì việc cốt yếu nhất vẫn là phải điều trị dứt điểm nguyên nhân gây bệnh. Trong khi đó, corticoid chỉ là một biện pháp tạm thời làm thuyên giảm triệu chứng nhưng lại có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng. Do đó, mọi người nên hạn chế lạm dụng thuốc corticoid.
Không được ngừng thuốc đột ngột
Đối với những trường hợp cần phải sử dụng corticoid từ 2 tuần trở lên, người bệnh tuyệt đối không được dừng thuốc đột ngột. Đây là một trong những nguyên tắc sử dụng corticoid quan trọng. Thay vào đó, người bệnh cần giảm dần liều lượng thuốc cũng như tần suất sử dụng theo chỉ định của bác sĩ để cơ thể thích nghi dần. Bởi việc ngừng thuốc đột ngột có thể khiến cho cơ thể bị sốc, từ đó làm tăng nguy cơ xảy ra biến chứng suy thượng thận.
Đối tượng sử dụng thuốc
Không phải bất kỳ ai, đối tượng nào cũng có thể sử dụng thuốc có chứa corticoid trong điều trị bệnh. Đặc biệt, trong quá trình mang thai, thai phụ cần phải thận trọng khi dùng các loại thuốc chứa corticoid. Bởi corticoid có thể đi qua nhau thai gây tổn hại cho thai nhi hoặc dẫn đến suy tuyến thượng thận.
Do đó, khi cần sử dụng thuốc corticoid, những đối tượng dưới đây cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ có chuyên môn để phòng ngừa các biến chứng có thể xảy ra, bao gồm:
- Người già;
- Trẻ nhỏ;
- Phụ nữ đang mang thai;
- Phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ.
Cẩn trọng khi sử dụng corticoid dùng ngoài da
Các loại thuốc dùng ngoài da có chứa corticoid như thuốc nhỏ mắt có thể gây ra các biến nghiêm trọng nếu không sử dụng đúng cách như đục thuỷ tinh thể, tăng nhãn áp hoặc thủng giác mạc. Bên cạnh đó, việc lạm dụng các loại kem bôi ngoài da có chứa corticoid như eumovate, trangala, flucinar, temprosone… có thể gây bào mòn da, dẫn đến tình trạng teo da, mỏng da hoặc xuất hiện mụn trứng cá. Hơn nữa, các dạng thuốc chứa corticoid dùng ngoài da cũng có thể gây ra các tác dụng phụ trên toàn thân nếu bôi tại những vị trí có lớp da mỏng hoặc bôi trên diện rộng trong thời gian dài.
Bên cạnh đó, corticoid sử dụng ngoài da với mục đích làm đẹp, đặc biệt là loại kem trộn có chứa corticoid, bạn cần phải thật thận trọng. Trong thời gian đầu da có thể đẹp lên nhanh chóng, tuy nhiên, sau một thời gian dài sử dụng thì làn da của bạn sẽ bị phụ thuộc vào loại mỹ phẩm này và lâu dài có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho da, chẳng hạn như da nhiễm corticoid.
Tác dụng phụ của corticoid
Việc sử dụng corticoid trong thời gian dài và không đúng cách, bạn có thể gặp phải một số tác dụng phụ như:
- Tăng khẩu vị, tăng cân;
- Tâm trạng thay đổi thất thường;
- Yếu cơ, teo cơ;
- Giảm thị lực;
- Lông rậm;
- Cơ thể dễ bị bầm tím;
- Dễ bị nhiễm trùng;
- Nổi mụn trứng cá;
- Loãng xương dẫn đến gãy xương;
- Khởi phát hoặc làm nghiêm trọng hơn bệnh lý đái tháo đường;
- Tăng huyết áp;
- Kích ứng dạ dày, loét dạ dày - tá tràng hoặc xuất huyết tiêu hoá;
- Bồn chồn, khó ngủ;
- Tăng nhãn áp hoặc đục thuỷ tinh thuỷ;
- Cơ thể giữ nước, phù;
- Rối loạn chuyển hoá;
- Rối loạn kinh nguyệt;
- Rối loạn điện giải.
Việc tuân thủ các nguyên tắc sử dụng corticoid là điều vô cùng cần thiết để tối ưu khả năng điều trị, đồng thời hạn chế xảy ra các tác dụng phụ không mong muốn. Hy vọng bài viết trên của Nhà thuốc Long Châu đã mang lại nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc trong quá trình sử dụng các loại thuốc hoặc mỹ phẩm có chứa corticoid.
